AÖF Mali denetim ve mali analizler ders notları 1

DERS – 1: Bilginin Doğruluğu, Güvenirliği ve Bağımsız Denetim

• İşletmenin muhasebe sistemi tarafından oluşturulan, işletmenin finansal yapısını,
kârlılığını ve gelecekteki performansını değerlendirmede karar vericilere gerekli bilgileri sunan tabloya FİNANSAL TABLO denir.


Örnek: Bilanço ve Gelir Tablosu

• Bir işletme tarafından finansal faaliyetleri izlemek, kaydetmek, sınıflamak ve bunlar karar vericiler için faydalı olacak biçimde özetlemek için kullanılan yöntem ve araçlara MUHASEBE SİSTEMİ denir.
• Muhasebe sisteminin temel amacı, karar vericilere kararlarında kullanabilecekleri doğru ve güvenirli bilgiyi sağlamaktır.
• Analiz sonuçlarının ve yorumun doğru olması bilginin doğru ve güvenirli olmasına bağlıdır.
• Finansal kararlar FİNANSAL TABLOLARA göre alınır.
• Finansal tabloların hazırlanmasında kullanılan temel ölçütlere GENEL KABUL
GÖRMÜŞ MUHASEBE İLKELERİ denir.
• İşletme yönetimi finansal tablolarda sunulan bilgilerin doğru ve güvenilir olmasında birinci dereceden sorumludur.

• Finansal tabloların bağımsız uzman denetçiler tarafından denetlenmesini gerektiren nedenler:

a) İşletme sahipleri ile yöneticiler arasındaki çıkar çatışması
b) İşletmelerin giderek büyümesi, teknolojik gelişmeler, işletmeler arası ilişkiler ve ticari işlemler nedeniyle muhasebe sisteminin giderek karmaşıklaşması
c) İşletme dışındaki grupların gerekli bilgilere birinci dereceden ulaşamamaları.
d) Karar alıcıların işletmeden uzak olmaları ve yetki deneyimlerinin her şeyi incelemeye olanak vermemesi
e) Ulusal ve uluslararası para ve sermaye piyasalarının gelişmesi sonucunda, ekonomik kararların toplumun geniş kesimlerini etkilemesidir.
• İşletme dışındaki gruplar: Yatırımcı, Satıcı, Kredi kurumları ve sendikalar
• Karaların sağlıklı alınabilmesi için, bilgi kullanıcı finansal tabloların Genel Kabul
Görmüş Muhasebe İlkelerine göre düzenlenip düzenlenmediği BAĞIMSIZ DENETİM
RAPORUNA göre belirleyecektir.
• Ekonomik eylemler ve olaylar hakkında savlar ile oluşturulmuş kriterler arasındaki uygunluğun derecesini araştırmak için bağımsız bir uzaman tarafından bu savlarla ilgili kanıtların nesnel olarak elde edilmesi, değerlendirilmesi ve sonuçların bilgi kullanıcılarına iletilmesi sürecine DENETİM denir.
• Denetim bağımsız bir uzman tarafından yapılmalıdır.
• Denetçinin bağımsız olması ve hiçbir etki altında kalmadan denetim ilkelerin ve bilimsel ölçütlere göre hareket etmesidir.

• Denetim Kavramını oluşturan unsurlar:

a) Ölçüt
b) Kanıt
c) Denetçinin Bağımsızlığı
d) Denetim Raporu
• Denetimin yapılabilinmesi için önceden belirlenmiş kriterlere ÖLÇÜT denir.
• Finansal Tablo Denetimi Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine göre, Vergi Denetimi ise; Vergi yasaları ve düzenlemelerine göre yapılır.
• Bilginin kabul edilen ölçütlere uygun olup olmadığını belirlenmesi için denetçi tarafından nesnel olarak elde edilip değerlenen bilgiye KANIT denir.

• Denetçinin denetim sonunda ulaştığı sonucu ilgili kullanıcılara ilettiği rapora DENETİM RAPORU denir.

• Amaçlarına göre denetim türleri:

a) Finansal tabloların denetimi
b) Uygunluk denetimi
c) Faaliyet denetimi
d) Özel amaçlı denetimler
• Denetlenen işletmeye ait finansal tabloların işletmenin finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını doğru ve dürüst bir şekilde yansıtıp yansıtmadığını araştırmaya yarayan denetim türüne FİNANSAL TABLOLAR DENETİMİ denir.
• Finansal tablo denetimin konusu; finansal tablolarda beyan edilen bilgilerdir. Ölçüt; Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleridir.
• İşletme personelin tarafından yapılan işlemlerin yetkili organlarca (üst yönetim, devlet vbg) konuşmuş olan belli kural ve yöntemlere uygun olarak yapılıp yapılmadığını araştırmaya yarayan denetim türüne UYGUNLUK DENETİMİ denir.

• Uygunluk denetimin ölçütleri:

a) Şirket ana sözleşmesi hükümleri
b) Kanun tüzük ve yönetmelikler
c) Üst yönetimce belirlenen politika ve yöntemler
d) Üçüncü kişilerle yapılan sözleşme hükümleri
• Uygunluk denetimi personelin yaptığı işlemlerin üst yönetimin politika ve yöntemlerin uygunluğu araştırmak amacıyla yapılırsa sonuçlar YÖNETİME iletilir.
• Yasa ve yönetmeliklere uygunluk araştırılıyorsa denetim sonuçları işletme dışı bilgi kullanıcılarına iletiliri. ( Maliye Sayıştay, SSK vbg)
• Bir işletmenin faaliyet yordamlarının ve politikalarının işletmenin herhangi bir bölümünün etkinliğini ve verimliliğinin değerlendirilmesine FAALİYET DENETİMİ denir.

• Faaliyet denetiminin kapsadığı alanlar:

a) Muhasebe
b) Örgütsel Yapı
c) Bilgisayar İşlemleri
d) Üretim Yöntemleri
e) Pazarlama
• Faaliyet denetimin finansal tablo denetiminden farkı ölçütünün Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri olmamasıdır.
• Belli bir bilgi kullanıcısı için belli bir konuda yapılan denetime ÖZEL AMAÇLI DENETİM denir. Örnek: Bankaların kredi için yaptıkları denetimi, vergi denetimi

• Denetçinin konumuna göre denetim türleri:

a) Bağımsız Denetçi ve Dış Denetim
b) İç Denetçi ve İç Denetim
c) Kamu Denetçisi ve Kamusal Denetim
• Bir denetim firmasına bağlı olarak veya kendi adına denetim işini belli bir ücret karşılığı yapan, herhangi bir işletmeye bağlı olmayan, hem denetlediği müşteriye hem de topluma karşı sorumluluk taşıyan kişiye BAĞIMSIZ DENETÇİ denir.
• İşletmenin bağımsız ve uzman kişiler tarafından yapılan denetime DIŞ DENETİM denir. En geniş uygulama Finansal tabloların denetimidir.
• Özel ve kamu kuruluşlarında o kuruluş elemanı sıfatıyla ücretli olarak çalışan denetim uzmanına İÇ DENETÇİ denir. İç denetçiler uygunluk ve faaliyet denetimi yapar ve sonuçlarının yönetim kuruluna üst yönetime raporlar. • İşletme içindeki uzmanlar tarafından yönetim adına yapılan denetime İÇ DENETİM denir.
• Devlete bağlı denetçiler tarafından, kamu kurumlarının veya özel kurumların kanunlara, yönetmeliklere, politikalara ve yordamlara uygunluğunun araştırılmasına KAMU DENETİMİ denir.
• Kamu denetçisi Kamu kurumlarında faaliyet ve uygunluk denetimi, özel kurumlarda ise vergi denetimi yaparlar.
• Karar vericilere kararlarında kullanmaları için mali nitelikteki olayları kaydetmek, sınıflamak ve özetlemeye MUHASEBE denir.
• Finansal tablolara muhasebe sisteminin çıktısıdır.
• Kaydedilmiş bilgilerin ait oldukları dönemde meydana gelip gelmediğini ve ekonomik olayların doğru yansıtılıp yansıtılmadığının araştırılmasına MUHASEBE DENETİMİ denir.
• Denetçi finansal tabloları Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkelerine uygunluğu araştırırken kanıt toplar ve yorumlar. Denetçi bu konuda deneyim sahibi olması denetçiyi muhasebeciden ayıran özelliğidir.

• Denetim konusunda ilk resmi düzenleme Sermaye piyasa kurulun 1987 yılında çıkardığı Sermaye Piyasasında bağımsız dış denetleme hakkında yönetmeliktir. Bu yönetmelikte; sermaye piyasasında bağımsız denetim görevini yapan Anonim ortaklardır.

• Denetim Kuruluşları:

a) Baş Denetçiler
b) Denetçi Yardımcıları
c) Yöneticiler
d) Ortaklar
• Denetim konusunda ikinci düzenleme 1989 yılında “Serbest muhasebecilik Serbest muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yemin Mali Müşavirlik” kanunu ile yapılmıştır.

• Yeminli Mali Müşavirler:

a) Defter tutamazlar
b) Muhasebe bürosu açamazlar
c) Muhasebe bürosuna ortak olamazlar
d) Yalnızca finansal tablo, uygunluk ve faaliyet denetimi yaparlar
e) Dış denetim işini sadece YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLER yaparlar.
f) Ülkemizdeki SPK’ya tabi olmayan işlemlerin denetimi yasal olarak düzenlenmemiştir.