AÖF ANAYASA HUKUKU KURUCU İKTİDAR VE ANAYASAYI DEĞİŞTİRME SORUNU

I- ASLİ KURUCU İKTİDAR – TALİ KURUCU İKTİDAR



Kurucu İktidar : Bir devletin anayasasını yapma ve değiştirme iktidarına kurucu iktidar denir.
Asli Kurucu İktidar : İhtilal, hükümet darbesi, bağımsızlığın kazanılması gibi kesintiler nedeniyle hukuk boşluğunun olduğu durumlarda ortaya çıkar. Kendisini bağlayan pozitif hukuk normu yoktur. Sınırsız, hukuk dışıdır. Sadece sosyolojik faktörlerle sınırlıdır. 1921, 1961, 1982 Anayasaları asli kurucu iktidardır.
Tali Kurucu İktidar : Anayasanın anayasada belirlenmiş usullere uyularak değiştirilmesidir. Hukuki bir fonksiyondur. 1987, 1995, 2001 değişiklikleri gibi.
Kurulmuş İktidar : Anayasada belirlenmiş sınırlar içerisinde devletin hukuki yetkilerini kullanma iktidarıdır.
Sert Anayasa Sistemi : Anayasa hükümlerinin adi kanun hükümlerinin kabulü veya değiştirilmesindeki kural ve usullerden ayrı olarak ve güçleştirici bazı kural ve usuller çerçevesinde kabul edilmesi veya değiştirilmesi sistemidir.
Mutlak Yumuşaklık : Anayasa hükümlerinin adi kanun hükümlerinin tabi olduğu kural ve usullerle kabul edilmesi veya değiştirilmesidir.
Mutlak Sertlik : Anayasa hükümlerinin hiçbir biçimde değiştirilmemesidir.

II- TÜRK ANAYASALARINDA ANAYASAYI DEĞİŞTİRME SORUNU
Ø 1876 anayasası sert bir anayasadır. Teklif Heyet-i Mebusan ve Heyet-i Ayan üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile kabul edildikten sonra padişahın onayıyla kesinleşiyordu.
Ø 1921 anayasası yumuşak bir anayasadır. Anayasanın değiştirilmesinde farklı bir çoğunluk aramamıştır.
Ø 1924 anayasası sert bir anayasadır. Anayasa değişikliği için meclis üye tam sayısının 1/3 teklif + 2/3 kabul oyu aranmıştır. Devlet şeklinin cumhuriyet olduğu hükmünün değiştirilemeyeceği kabul edilmiştir.
Ø 1961 anayasası sert bir anayasadır. Anayasa değişikliği için meclis üye tam sayısının 1/3 teklif + 2/3 kabul oyu aranmıştır. Devlet şeklinin cumhuriyet olduğu hükmünün değiştirilemeyeceği kabul edilmiştir. Anayasanın değiştirilmesi hakkındaki teklifler ivedilikle görüşülemez.
Ø 1982 anayasası sert bir anayasadır. Anayasa değişikliği için diğer anayasalarda olmayan onay safhası eklenmiştir. Değiştirilemeyecek hüküm sayısı arttırılmıştır.
* Osmanlı- Türk Anayasa tarihinin tek yumuşak anayasası 1921 Anayasasıdır.

III-1982 ANAYASASI AÇISINDAN ANAYASA DEĞİŞİKLİĞİ
1982 Anayasasının ilk şeklinde Anayasa değişikliğinin kabulü için aranan oran meclis üye tamsayısının 3/2 idi. 1987 yılında yapılan değişiklikle kabul için 3/5 ve 2/3 olmak üzere iki farklı oran kabul edilmiştir.
1982 Anayasasının diğer anayasalardan farkı onay safhasının getirilmiş olması ve cumhurbaşkanına Anayasa değişikliklerini diğer kanunlarda olduğu gibi bir kere daha görüşülmek üzere TBMM’ne geri göndermek ve meclis bunu aynen kabul ettiği taktirde halkoyuna sunmak yetkisine sahip olmasıdır.
Anayasa değişikliği meclis genel kurulunda 2 defa görüşülür. İkinci görüşmeye birinci görüşmenin bitiminden 48 saat geçmeden başlanamaz. İkinci görüşmede sadece maddeler üzerinde verilmiş değişiklik önergeleri konuşulur.
Cumhurbaşkanının Anayasa değişikliklerini halk oyuna sunması onun tek başına yapabileceği işlemlerdendir. Halkoylaması ilgili değişiklik kanununun Resmi Gazetede yayımını izleyen 120 günden sonraki ilk Pazar günü yapılır. Halk oyuna sunma işlemleri Yüksek Seçim Kurulunun yönetimindeki seçim kurullarınca yürütülür.
TBMM; Anayasa değişikliğine ilişkin kanunların kabulü sırasında, bu kanunun halk oyuna sunulması halinde, değiştirilen hükümlerin hangilerinin ayrı ayrı oylanacağını karara bağlar. (1987 değ.) Anayasa değişikliğine ilişkin kanunun tümü halk oyuna sunulabileceği gibi bazı maddeleri de sunulabilir. (1987 değ.)
Halk oyuna sunulan anayasa değişikliklerinin yürürlüğe girmesi için gerekli oy yarıdan bir fazladır.

III- ANAYASA DEĞİŞİKLİKLERİNİN DENETİMİ
Anayasa değişikliklerinin anayasaya uygunluğunun denetimi sadece şekil bakımından yapılır. Şekil yönünden denetim; teklif ve oylama çoğunluğuna, ivedilikle görüşülemeyeceği şartına uyulup uyulmadığını kapsar.
Denetim cumhurbaşkanı veya meclis üye tam sayısının 1/5 i tarafından istenir.
Anayasa değişikliğinin yayımlandığı tarihten itibaren 10 gün geçtikten sonra şekil eksikliğine dayalı iptal davası açılamaz.
Anayasa değişikliğinin iptaline karar verilebilmesi için 3/5 oy çokluğu aranır. (2001 değ. Daha önce 2/3 oy çokluğu aranıyordu.)
Halk oylamasının usulüne uygun olarak yapılıp yapılmadığı konusundaki denetim yetkisi ise Yüksek Seçim Kurulu’na aittir.